పాండవ విజయంలో మరొక గొప్ప సన్నివేశం గంగా, యమున, సరస్వతి నదుల సంభాషణ. నిజమునకు ఇదొక విష్కంభ సన్నివేశం. నదులతో విష్కంభ సన్నివేశం నడపడం ఒక ప్రయోగం. భీష్మవధకు గంగాదేవి విలపించడం, వధకు పూర్వాపరాలను నదులతో కలిసి చర్చించడం, హృదయవిదారకమై కరుణరసప్లావితంగా నడుస్తుంది. యుద్ధ సన్నివేశాన్ని గంధర్వులతో చెప్పించడం నాటక ప్రయోగ పరిణతికి నిదర్శనం.

ఏదైతేనేం, 19వ శతాబ్దం చివర 20 శతాబ్దం తొలి భాగంలో పౌరాణిక నాటక రచన సాగింది. ఆ నాటకాలు ప్రజాదరణ పొందాయి. బలిజేపల్లివారి హరిశ్చంద్ర, ధర్మవరం వారి సారంగధర, చిలకమర్తివారి గయోపాఖ్యానం ఇవన్నీ తెలుగువారికి రసవత్ దృశ్యకావ్యాలను అందించాయి.

ప్రశ్నార్థకంగా నిల్చిన మధురవాణి చెవుల్లో, సత్పురుషులు చెప్పిన భగవద్గీత దగ్గర తనకి రక్షణ వుందా? లేక తన స్వానుభవం ‘‘ఒక రైతు కిల్లాలినై వంగ మొక్కలికి, మిరప మొక్కలికీ నీళ్లు పోసుకుంటే నా అన్నవారుండేవారేమో’’ అని చెప్పిన చోట రక్షణ సంరక్షణగా వుంటుందా అన్న సందేహాలు మారుమ్రోగి ప్రశ్నల్నించి ప్రశ్నల్ని పుట్టిస్తూ ఉంటాయి.

పాత కొత్తల కీడు కలయికగా ఉదయించబోతున్న ఒకానొక సంక్లిష్ట స్వభావం తనని తాను పరిచయం చేసుకుంటూ నాటకాన్ని ఆరంభించింది.
ఈ ఆరంభపు మెలకువలుల అర్థవంతమైన ముగింపు తొలి కూర్పులోనే వున్నాయి. అయితే అందులో పాత కొత్తల కీడు కలయిక జరిగినంతగా మేలు కలయిక జరగలేదు. ఆ గుణ దోషాల్ని బేలన్స్ చేసే ఉద్దేశంతోనే గురజాడ ఆకాశాన్ని పైకెత్తేంత విశ్వ ప్రయత్నం చేసుంటారు. ఫలితంగా నాటకం మహా నాటకమైంది.