ఆదివాసి, జానపద వీరుల చరిత్ర చుట్టూ దట్టమైన కాల్పనిక పొరలు ఆవరించుకుని ఉంటాయి. వాటిలో వాస్తవికత దాగి ఉంటుంది. దానిని గుర్తించడానికి చాలా శ్రద్ధ అవసరం. పైగా ఆ వ్యక్తులు, సంఘటనల గురించి లోతుగా తెలుసుకోవాలి. వాటిని క్రమరీతిలో అవగాహన చేసుకోవాలి. ఇతర కాలాలను, సంఘటనలను తరచి చూసి జరిగిన సామాజిక రాజకీయ సాంస్కృతికాంశాల నేపథ్యాలను ఒక్కొక్కటే బేరీజు వేయాలి.

ఒకవైపు ఆదివాసులు ‘మా అడివిని ద్వంసం జేస్తున్నరు. మా సమ్మక్క, సారక్క జాతర నుంచి మమ్మల్ని యెల్లగొట్టే కుట్రలు జరుగుతున్నయి. గీ పట్నము, హిందుత్వ లెక్కలన్నీ మామీద రుద్దొద్దు. మా జాతరను మా ఆదివాసీ నాగరికతగానే జరుపుకుంటము. మా రీతిరివాజులే సాగాలి. బైటోల్లొచ్చి మా మేడారాన్ని బరిబాతల జెయ్యొద్దు. మా అడివి మాదే. మా సమ్మక్క సారక్క జాతరని తెలంగాణ ‘కుంభమేళా’ అని ప్రచారము కొత్తగ మొదలుబెడ్తున్నరు.

కాకతీయుల సైన్యంతో జరిగిన పోరాటంలో వారికి చిక్కకుండా సంపెంగవాగులో దూకి ఆత్మార్పణం చేసిన జంపన్నకు గుర్తుగా సంపెంగవాగును జంపన్నవాగుగా పిలుస్తున్నారు. మేడారం జాతరకు వచ్చే ప్రజలు చిన్నాపెద్దా అంతా జంపన్నవాగు నీటిలో స్నానమాచరించిన తరువాతే దర్శనాలకు వెళతారు. మొక్కులు తీర్చుకుంటారు. వాగులో పసుపుకుంకుమలు కలిపి కత్తెరలు ఇచ్చి సమ్మక్క-సారలమ్మలను తలచుకుంటారు. పూర్వం సహజసిద్ధంగా జంపన్నవాగుకు నీరందేది.

ఎర్రటి దుమ్ముతో ఉన్న ఇరుకైన రహదారులు... పచ్చటి చెట్లతో కూడిన దట్టమైన అడవులు... నల్లటి పొగతో కూడిన పరిసరాలు.. మట్టి వాసనతో మొదటి రోజు.. పొగసూరిన వాసనలతో కూడిన రెండవ రోజు... నల్లటి మొహాలతో దుర్గంధంతో కూడిన మూడవ రోజు... ఉదయమే భరించలేని దుర్వాసనలతో నాల్గవ రోజు... ఇలా 1994లో మేడారం జాతరలో విధులు నిర్వర్తించే అధికారులు ఎదుర్కొన్న పరిస్థితులు... ఈ విధమైన పరిస్థితులు దాదాపు 2004 వరకు ఉన్నాయి.