దేశమును ప్రేమించుమన్నా, మంచి అన్నది పెంచుమన్నా’’ అన్న విశ్వమానవ సౌభ్రాతృత్వ గీతం ఒక్కటి మిగిలినా, గురజాడ ప్రపంచ మహాకవి అవుతారు అని శ్రీశ్రీ ఒక సందర్భంలో అన్నారు. అలాంటి దేశభక్తి గీతానికి పునాదులు వందేళ్ల ముందరి 1795 నాటి రాబర్ట్ బర్న్స్ స్కాటిష్ మహాకవి గేయాల్లో దేశభక్తి గీతం పునాదులున్నాయి. గురజాడ, బర్న్స్ కవిని చదువుకున్న, ఇష్టపడిన, ఉటంకించిన ఆధారాలు 1910 తరువాతి గురజాడ వ్యాసాల్లో గమనిస్తాము.

నేనొంటరినైనా సరే
నాకేమీ భయం లేదంటాను
నాకు నేను చాలుననుకుంటాను
అది ఉట్టిదేనేమో
మేకపోతు గాంభీర్యమేమో
వెనువెంటనే సర్దుకుంటాను
నాకు నేను చెప్పుకుంటాను
నేనే ఒక సైన్యమని
సేన ఎప్పుడూ బహువచనమే కదా

‘దినదినానికి అతనిలో హుషారు చచ్చిపోతూ వుంది. నవ్వుతూ నవ్విస్తూ బస్తాలతో బంతులాడుతుండిన మనిషి తన వంతు పని తాను చేస్తున్నాడు. ఏదో పోగొట్టుకున్నట్లు ముభావంగా తిరుగుతున్నాడు. కంటపడిన రాతికీ రప్పకూ మొక్కుతున్నాడు. అతని వాలకం ఒక రాగాన అంతుబట్టక కూలీలందరూ చుట్టూ చేరి గుచ్చి గుచ్చి అడిగితే ‘ఇంటి పేరు నిలబెట్టే దానికొక మొలక మొలవకపోతే ఇంక ఆ బతుకుండేని లాభం?’’ అని నిట్టూర్చాడు.

చింపిరి తల
చిరిగిన బట్టలు
చావిట్లో విరిగిన నులక మంచం
ఏ గుడిసె చూసినా
ఏముంది గర్వకారణం?
ఎండిన డొక్కల్లో పొడి పొడిగా
రాలిపడే ఆకలి రజను తప్ప